بی خوابی می‌تواند به علت شرایط روحی و روانی، بیماری، عادات نادرست خواب، داروهای خاص یا عوامل بیولوژیکی باشد. اخیرا محققان دیدگاه تازه‌ای نسبت به بی خوابی پیدا کرده‌اند و در حال بررسی آن به عنوان مشکلی از مغز و ناتوانی آن در متوقف کردن چرخه‌ی بیداری هستند. مغز شما یک چرخه‌ی خواب و یک چرخه‌ی بیداری دارد، وقتی یکی شروع می‌شود دیگری متوقف می‌شود. بی خوابی می‌تواند به دلیل وجود اختلال یا مشکل در یکی از این چرخه‌ها باشد: زیاد بیدار ماندن یا خیلی کم خوابیدن. بنابراین در ابتدا باید دلیل مشکل خواب‌تان را بدانید. با ما باشید تا با ۸ علت بی خوابی آشنا شوید.
تمام بی‌خوابی‌ها یکسان نیستند و افراد به شکل‌های متفاوتی دچار بی‌خوابی می‌شوند. بی‌خوابی کوتاه‌مدت فقط در طول دوره‌ای کوتاه اتفاق می‌افتد، درحالی‌که بی‌خوابی مزمن سه ماه یا بیشتر ادامه پیدا می‌کند. در بعضی‌ها مشکل اصلی به‌خواب‌رفتن (شروع خواب، sleep onset) است، درحالی‌که دیگران با درخواب‌ماندن (حفظ خواب، sleep maintenance) مشکل دارند.
اینکه فرد چطور تحت‌تأثیر بی‌خوابی قرار می‌گیرد تاحدزیادی به علت بی خوابی، شدت آن و تأثیر مشکلات سلامتی زمینه‌ای بر آن بستگی دارد.
دلایل معمول بی‌خوابی
بی‌خوابی دلایل بالقوه فراوانی دارد و در بسیاری از موارد چند عامل موجب بی‌خوابی می‌شوند. خود بی‌خوابی نیز می‌تواند موجب تحریک یا بدترشدن سایر مشکلات سلامتی شود و درنتیجه زنجیره پیچیده‌ای از علت و معلول ایجاد شود.
به‌طورکلی این اعتقاد وجود دارد که بی‌خوابی دراثر حالتی از بیش انگیختگی (hyperarousal) ایجاد می‌شود که در به‌خواب‌رفتن یا درخواب‌ماندن اختلال ایجاد می‌کند. بیش‌انگیختگی می‌تواند هم ذهنی و هم جسمی باشد و دراثر طیف وسیعی از شرایط و مشکلات سلامتی ایجاد شود.
استرس و اضطراب
بیشتر بزرگسالان تا حدودی با خوابیدن مشکل دارند زیرا اغلب نگران و مضطرب هستند. اما برای بعضی از افراد، اضطراب به عادتی تبدیل شده است که به طور مداوم در خواب‌شان اختلال ایجاد می‌کند. علائم اضطراب که می‌توانند به بی خوابی منجر شوند عبارتند از:
تنش و استرس
درگیر شدن با افکاری که مربوط به ماجراهای گذشته است
نگرانی بیش از حد در مورد آینده
احساس پریشانی درباره‌ی مسئولیت‌ها
احساس بی‌قراری یا برانگیختگی
در دنیای ایدئال ساعت درونی بدن که ساعت زیستی (circadian rhythm) نیز نامیده می‌شود، به‌شدت از الگوی روزانه روز و شب پیروی می‌کند. در واقعیت برنامه خواب بسیاری از افراد موجب ناهماهنگی و به‌هم‌ریختگی ساعت زیستی‌شان می‌شود.
از نمونه‌های معروف در این زمینه می‌توان به جت‌زدگی (بی‌خوابی و ناراحتی ناشی از مسافرت طولانی با هواپیما) و شب‌کاری اشاره کرد. جت‌زدگی خواب را به هم می‌ریزد، چون بدن فرد نمی‌تواند خود را با تغییر سریع در منطقه زمانی وفق دهد. شب‌کاری نیز فرد را ملزم می‌کند که در شب کار کند و در روز بخوابد. جت‌زدگی و شب‌کاری هر دو می‌توانند موجب اختلال در ساعت زیستی و بی‌خوابی شوند.
در بعضی افراد ساعت زیستی بدون هیچ دلیل مشخصی عقب یا جلو می‌رود و موجب مشکلات همیشگی در زمان‌بندی خواب و کیفیت کلی خواب می‌شود.
بی‌خوابی و سبک زندگی ناسالم
عادت‌ها و رویه‌های ناسالم مرتبط با سبک زندگی و خوردن و آشامیدن خطر بی‌خوابی در فرد را افزایش می‌دهند. رفتارها و عادات خواب می‌توانند تحریک‌کننده‌ی بی خوابی یا تداوم‌دهنده‌ی آن باشند. سبک زندگی ناسالم و عادات خواب نادرست، به خودی خود و بدون هیچ دلیل روانی یا جسمی پنهان، ممکن است باعث بی خوابی شوند یا بی خوابی ناشی از مشکلی دیگر را تشدید کنند.
برایتان نمونه‌هایی را مثال میزنیم که چطور سبک زندگی،عادات روزانه و عادت خواب می‌تواند به بی خوابی منجر شود:
عصرها در خانه مشغول کار کردن هستید، این می‌تواند استراحت کردن و تمدد اعصاب را سخت کند و وقتی زمان خواب فرا می‌رسد، موجب مشغولیت ذهنی شما شود. نور کامپیوتر هم می‌تواند مغزتان را هشیار کند.
عصرها چُرت می‌زنید (هرچند کوتاه). چرت‌های نیم‌روزی برای بعضی‌ها مفیدند، اما برای بعضی دیگر خواب شبانه را با مشکل روبه‌رو می‌کنند.
به طور شیفتی کار می‌کنید؛ یعنی ساعات کاری‌تان نامنظم است. ساعات کار نامنظم، ساعت بدن‌تان را گیج می‌کند، مخصوصا اگر سعی کنید در طول روز بخوابید یا برنامه‌ی کاری‌تان به‌طور متناوب تغییر کند.
برانگیخته نگه‌داشتن مغز تا اواخر شب با انجام کارهایی مانند کارکردن تا دیروقت، انجام بازی های ویدئویی یا استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی.
استفاده از تختخواب برای انجام کارهایی به‌جز خوابیدن میان تختخواب و بیداری ارتباط‌های ذهنی ایجاد می‌کند.
گاهی بی خوابی با یک رویداد مختصر شروع و به یک مشکل بلندمدت تبدیل می‌شود. مثلا، کسی را تصور کنید که بعد از شنیدن یک خبر بد، یک یا دو شب نتوانسته است بخوابد. در چنین شرایطی، اگر فرد به این الگوی خواب نادرست (مثلا بیدار شدن در نیمه‌شب، یا نوشیدن الکل قبل از خواب جهت فراموش کردن) عادت کند، بی خوابی او ادامه پیدا می‌کند و پتانسیل ایجاد یک مشکل جدی‌تر به وجود می‌آید. یعنی به جای اینکه مشکل برطرف شود، مزمن و ادامه‌دار می‌شود.
وقتی این اتفاق می‌افتد، نگرانی و افکاری چون «من هرگز نمی‌توانم بخوابم»، زمان خواب سراغ فرد می‌آید و هر زمان که او نتواند بخوابد، این الگوی نادرست تقویت می‌شود.
داروها
گاهی علت بی خوابی عوارض جانبی داروهایی است که مصرف میکنیم. برای نمونه می‌توان به داروهای فشار خون، ضدآسم و ضدافسردگی اشاره کرد. بعضی از داروها نیز موجب خواب‌آلودگی در روز می‌شوند و این خواب‌آلودگی در روز برنامه خواب فرد را به هم می‌ریزد.
البته فقط مصرف داروها منجر به اختلال در خواب نمی‌شود و گاهی توقف مصرف دارو نیز موجب می‌شود که ترک مصرف دارو یا سایر جنبه‌های واکنش بدن مشکلاتی را برای خواب ایجاد کند.
دمنوش و گیاهان دارویی مناسب برای آرامش اعصاب
گل‌گاوزبان و سنبل‌الطیب – پس از مشورت با متخصص طب سنتی، پیشنهاد می‌شود ترکیب گل‌گاوزبان و سنبل‌الطیب را امتحان کنید. اگر مقداری نبات و کمی لیموعمانی هم به آن اضافه کنید و قبل از خواب آن را بنوشید، واقعاً معجزه می‌کند.
بادرنجبویه – از دمنوش‌های مفید دیگر برای رفع بدخوابی، دمنوش بادرنجبویه است. این گیاه مشابهت زیادی با نعناع دارد و یکی از اثرات مفید آن رفع بدخوابی و ایجاد آرامش است. البته اگر فردی دچار اختلال در عملکرد تیروئید است، در مصرف دمنوش بادرنجبویه باید احتیاط کند؛ زیرا مصرف این گیاه می‌تواند با داروهای تیروئید تداخل داشته باشد. از این‌رو، میزان و نحوۀ مصرف را از متخصص طب سنتی سؤال نمایید.
گل‌های نارنج – برای رفع بی‌خوابی می‌توان عرق گیاهی که از گل‌های نارنج تولید می‌شود را نیز تهیه و مصرف کرد. البته میزان آرام‌بخشی آن در مقایسه با بادرنجبویه ضعیف است.
بهترین زمان برای مصرف این دم‌نوش‌ها را حتماً از پزشک طب سنتی خود سؤال کنید.
داروی آرامش‌بخش اسطوخودوس
اسطوخدوس یکی از قوی ترین آرام بخشهای طبیعی است که در آروماتراپی به دلیل خواص آرام بخش قوی که دارد برای درمان استرس، اضطراب و افسردگی استفاده می شود.
شما می توانید چند قطره روغن اسطوخودوس را بر روی بالش خود بریزید تا به آرامش اعصاب کمک کرده و بی خوابی را درمان کند.
مهم‌ترین خاصیت اسطوخودوس برای تقویت هوش و ذهن آدمی هست.
در این صورت می‌توانید متوجه شوید که با احساس آرامش داشتن و عدم استرس و نگرانی تأثیر مستقیم دارد.
گیاه شانکپورشپی
اگر استرس زیادی دارید و یک شخصیت استرسی هستید پیشنهاد ما به شما استفاده از گیاه دارویی آرام‌بخش شانکپورشپی هست.
یک گیاه دارویی که برای بی‌خوابی هم بسیار مناسب هست.
داروی آرامش‌بخش گشنیز
در بین انواع گیاهان آرام‌بخشی که تا الآن ذکر کردیم شاید تعجب کنید که گشنیز طبعی سرد دارد. اما در صورت استفاده از تخم گشنیز باعث تقویت قلب شما می‌شود.
مطمئناً در افزایش حس آرام‌بخش بودن روان و اعصاب شما تأثیرگذار هست
.
داروی آرامش‌بخش شیرین‌بیان
این داروی گیاهی آرام‌بخش با دارنده یک هورمون قوی برای جلوگیری از استرس و کاهش اضطراب هست.
با تنظیم کردن مقدار قند خون بدن انسان شرایط را برای حفظ آرامش و آرام کردن اعصاب انجام می‌دهد.
ریشه شیرین بیان دارای یک هورمون طبیعی جایگزین برای کورتیزون است که می تواند بدن را در معرض شرایط استرس زا قرار داده با تنظیم قند خون، انرژی لازم برای مقابله با شرایط استرس زا را در بدن فراهم می کند.
برخی دانشمندان ادعا می کنند که شیرین بیان مایع مغزی نخاعی را تحریک می کند و موجب آرامش اعصاب می شود.
ترکیب تعدادی از داروهای گیاهی آرام‌بخش
بادرنجبویه
بهارنارنج
نسترن
رازیانه
اسطوخودوس
بر اساس نظر متخصص طب سنتی، برگ و گل بادرنجبویه، بهارنارنج، اسطوخودوس، میوه‌های رازیانه و نسترن را باهم بکوبید و مانند روش‌های درست کردن دمنوش آن را میل کنید
